Yönetmelikten Önemli Bölümler
Türkiye bina deprem yönetmeliği, resmi ismiyle “Deprem Etkisi Altında Binaların Tasarımı için Esaslar”, 2018 yılında güncellendi. Güncellenen son sürümünün 10. Bölümünde hafif çelik yapılar için de temel kurallar tanımlandı.
Hafif çelik yapıların yükseklik sınırı BYS=8 olarak tanımlanmıştır. Dolayısı ile herhangi bir hafif çelik yapının en yüksek noktası, deprem tasarım sınıfına göre, en fazla 10.5 m’ye kadar uzatılabilir. Deprem yüklerinin hesabında eşdeğer deprem yükü yöntemi kullanılması ve elastik tasarım spectral ivmesinin hesabı için doğal titreşim periyotu 0,2 saniye olarak alınması öngörülmüş. Taşıyıcı sistem davranış katsayısı R ve dayanım fazlalığı katsayısı D, kayma panellerinin kaplama malzemesine göre sırası ile R=3 veya 4, D=2 olarak verilmiştir.
Yaygın olan yöntem, kaplamalı duvar panellerinin yatay dayanım gösterdiği ve herhangi bir doğrultuda belirlenen duvarların toplam direncinin hesaplanabildiği kayma panelleri oluşturmaktır. Tasarımda genişliği 300 mm’den büyük olan ve yüksekliğin genişliğe oranı 4’ten büyük olan panellerin katkısı dikkate alıncaktır.
Figure 1. Kayma panellerinin kurgulanması. TDY 2018 Şekil 10.7
Tasarım yöntemi olarak “Güvenlik Katsayıları ile Tasarım (GKT)” veya “Yük ve Dayanım Katsayıları ile Tasarım (YDKT) seçilebilir. Elde edilecek toplam dayanım ilgili dayanım azaltma faktörleri kullanılarak azaltılacaktır. GKT için Ω=2,5 YDKT için φ=0,6 alınacaktır. Ancak eşdeğer deprem yükü yöntemi ile elde edilen katlara gelen kesme kuvvetleri, rüzgar etkilerinden elde edilenden daha az ise, aynı yöntemle kayma paneli oluşturulup, Ω=2,0 ve φ=0,65 olarak kullanılacaktır.
Yapıların cephelerinde girintiler oluşturulabiliyor. Kayma panellerinin düzenleri hakkında yönetmeliğimizde plandaki genel düzensizlikler haricinde herhangi bir şart bulunmuyor. Bu türden durumlarda yönetmeliğin 10.2.2.2 maddesi kullanılabilir. AISI S230’a göre, eğer girintiler 1200 mm’den az ise kayma panelleri tek bir doğrutuda dayanım göstereceği varsayımı yapılmıştır.
Figure 2. Kayma panellerinde doğrusallık. AISI S230-19 Figure E8-2
Kayma panellerinin planda yerleşimi seçildikten sonra detaylandırılmasının yapılması gerekir. Bunun için yönetmelikte Tablo 10.5 kullanılabilir. Bu tablodan kenardaki ve içerideki vidaların aralıkları, kaplama mazlemeleri ve yaklaşık birim uzunluk dayanımları görülebilir. Eğer yönetmeliğin Ek 10.C’de tanımlanan test koşullarına göre fiziksel test ile elde edilmiş bir dayanım bilgisi yok ise bu bölümde tanımlanan koşullara bağlı kalarak kurgulanan kayma panelinin dayanımı deneyler ile belirlenmesi gerekecektir.
by